مواجهه زودهنگام یزد با ابرچالش کشور

«محمدرضا شیرغلامی» در این باره گفت: خشکسالی پدیده‌ای طبیعی و پیچیده و از عوامل خسارت‌زا در حوضه‌های کشاورزی، اقتصاد، محیط زیست و اجتماع است و از آنجا که این پدیده خزنده، تدریجی و مستمر است، تعیین زمان دقیق شروع و پایان آن در یک منطقه دشوار است.

وی افزود: همچنین با توجه به این که تداوم آن ممکن است از چندین ماه تا چندین سال طول بکشد و علاوه بر آن مساحت تحت تاثیر خشکسالی در طول زمان تغییر می کند، ارزیابی اثرات و خسارات این پدیده مخرب جوی دشوار است.

به گفته وی، باید توجه داشت که بر خلاف خشکی که یک پدیده دائمی اقلیمی است، خشکسالی هم در مناطق خشک و هم در مناطق مرطوب رخ می‌دهد و حالتی طبیعی و ذاتی از اقلیم یک منطقه است.

شیرغلامی در ادامه عنوان کرد: کشور ایران و به ویژه استان یزد به سبب موقعیت جغرافیایی خاص خود و قرار گرفتن روی کمربند خشک کره زمین، از دیرباز با مشکل خشکسالی مواجه بوده است به گونه‌ای که در کتیبه‌های بر جای مانده از دوران هخامنشیان، داریوش اول از اهورا مزدا می‌خواهد که کشور را از دروغ، خشکسالی و دشمن دور نگه دارد.

وی اضافه کرد: برای غلبه بر این مشکل ایرانیان به عنوان یکی از نخستین تمدن‌ها، به مهار آبهای سطحی با ساختن سد روی آوردند یا در مناطق خشک برای بهره مندی از آبهای زیرزمینی به حفر قنات پرداختند.

وی گفت: اما در سالهای اخیر با توجه به پدیده تغییر اقلیم و گرمایش جهانی، معضل خشکسالی تشدید شده است که کمبود و نوسانات شدید نزولات جوی، رخداد پدیده خشکسالی به ویژه در مناطق دارای اقلیم خشک و نیمه خشک مانند استان یزد را اجتناب‌ناپذیر می‌کند.

این کارشناس مسئول با بیان این که پایش خشکسالی یکی از فاکتورهای کلیدی در مدیریت ریسک به ویژه در مناطق مستعد و در معرض خطر خشکسالی است، گفت: اگرچه امکان جلوگیری از وقوع این پدیده وجود ندارد اما می‌توان با اقداماتی اثرات منفی و سوء آن را کاهش داد.

وی روند خشکسالی در استان یزد و به طور کلی کشور را بسیار نگران کننده خواند به گونه‌ای که برخی از صاحبنظران از آن به عنوان یک ابرچالش یاد می‌کنند که در سالهای آینده تبعات اقتصادی، اجتماعی و امنیتی گسترده‌ای را برای کشور در پی خواهد داشت.

شیرغلامی با اشاره به این که خشکسالی می‌تواند باعث تهدید تولید و امنیت غذایی، قحطی، افزایش مهاجرت، ناآرامی و آسیبهای اجتماعی و جنگ‌های منطقه‌ای شود، اظهار کرد: با بروز خشکسالی و کاهش جریان آب‌های سطحی، آلودگی مخازن آب‌ها، کاهش کیفیت آب و شوری آب نیز افزایش می‌یابد.

وی عنوان کرد: از آنجا که شدت آسیب پذیری مناطق مختلف نسبت به رخداد پدیده خشکسالی متفاوت است، راه های مقابله با آن و شیوه مدیریت این بحران نیز در مناطق گوناگون متفاوت است و به امکانات و سرمایه یک منطقه و همچنین ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی مردم منطقه بستگی دارد.

وی از جمله مهمترین راهکارهای سازگاری با تغییر اقلیم و خشکسالی را تغییر در دانش و نگرش افراد و مسئولان جامعه دانست و تصریح کرد: به عبارتی سیاست‌ها و راهکارهای مقابله با خشکسالی باید مبتنی بر باور به واقعیت کم آبی در منطقه باشد، این سیاستها شامل ایجاد صنایع کم آبخواه، مدیریت استفاده صحیح از آب و پساب در صنایع موجود، به کارگیری روش های نوین تأمین آب، استفاده از سامانه های نوین آبیاری در بخش کشاورزی و افزایش بهره وری در این بخش،کشت گیاهان مقاوم به خشکی و سازگار با اقلیم منطقه و کشت گیاهان با نیاز آبی کم است.

رئیس گروه توسعه هواشناسی کاربردی یزد گفت:استان یزد با میانگین بارش سالانه ۹۴ میلیمتر، کم بارش‌ترین استان کشور محسوب می‌شود؛ میانگین بارش سالانه استان در حدود ۴۰ درصد بارش سالانه کشور است و با این وجود بارش سال زراعی جاری استان نسبت به مقدار نرمال خود نزدیک به ۳۳ درصد کاهش داشته است.

وی افزود: میانگین بارش استان از ابتدای مهر تا به امروز در حدود ۶۲ میلیمتر بوده است و بررسی خشکسالی بلند مدت (خشکسالی هیدرولوژیکی) استان با استفاده از شاخص خشکسالی SPEI نشان می‌دهد که طی دوره ۱۰ ساله منتهی به پایان اردیبهشت ۱۴۰۱، در حدود ۸۶ درصد از وسعت استان تحت تاثیر انواع خشکسالی قرار داشته است.

به گفته وی، در میان شهرستان‌های استان نیز شهرستانهای خاتم و ابرکوه بدترین شرایط را داشته‌اند که به ترتیب ۹۹.۵ و ۹۹ درصد از پهنه این دو شهرستان متاثر از انواع خشکسالی بوده است.

به گزارش ایسنا و به نقل از روابط عمومی هواشناسی استان، شیرغلامی خاطرنشان کرد: بررسی خشکسالی میان مدت (خشکسالی کشاورزی) استان، شرایط به مراتب وخیم‌تری را نشان می‌دهد؛ به گونه‌ای که طی دوره یک ساله منتهی به پایان اردیبهشت ۱۴۰۱، بیش از ۹۴ درصد از مساحت استان متاثر از انواع خشکسالی بوده است؛ همچنین ۱۰۰ درصد وسعت شهرستانهای ابرکوه، خاتم، مهریز و یزد طی این مدت تحت تاثیر خشکسالی بوده است.

وی ادامه داد: طی قرن گذشته، شدت خشکسالی به طور کلی افزایش یافته است و سناریوهای اقلیمی آینده حاکی از افزایش فراوانی خشکسالیهای شدید، حتی در زیست بوم‌های مرطوب است. پیش بینی مدل‌های آب و هوایی نشان می‌دهد که خشکسالی در بسیاری از مناطق در عرض‌های جغرافیایی پایین و میانی تحت تاثیر افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای افزایش خواهد یافت.

شیرغلامی در پایان نیز متذکر شد: پیش‌بینی می‌شود با توجه به پدیده تغییر اقلیم و گرمایش جهانی بر فراوانی و شدت پدیده خشکسالی در سالها و دهه‌های آینده افزوده شود، بنابراین لازم است مسئولان و برنامه‌ریزان استان در بخشهای مختلف با باور قطعی به این مساله، راهکارهای لازم برای کاهش پیامدها و یا سازگاری با شرایط آب و هوایی جدید را اتخاذ کنند.