ابرکوه با آیین “ماتم چهار مناره”، رنگ عزا می‌گیرد
یک پژوهشگر ابرکوهی در برگزاری آیینی به نام "ماتم چهار مناره" توسط سادات بزرگ محلات شهرشان در روزهای مانده به محرم می‌گوید که با انجام آن، مردم ابرکوه بی‌اختیار خود را آماده برای عزاداری این ماه می‌کنند.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی یزدی نیوز همزمان با فرارسیدن ایام عزای سید و سالار شهیدان، حضرت سیدالشهداء(ع)، این روزها شاهد سیاه‌پوش شدن هر کوچه و برزن و آماده شدن مردم دارلعباده برای عزاداری‌های ماه محرم هستیم.
البته، این به استقبال رفتن‌ها و عزاداری‌ها و آیین‌ها در جای جای کشور و استان یزد با آداب و رسوم خاصی برگزار می‌شود به عنوان نمونه مردم ابرکوه در رسمی با نام "ماتم چهار مناره" از یک هفته قبل از آغاز محرم به استقبال برنامه‌های عزاداری سیدالشهداء می‌روند.
"حامد اکرمی" محقق جوان ابرکوهی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) – منطقه یزد، در رابطه با آداب و رسوم ماه محرم در ابرکوه به ویژه آیین ماتم چهار مناره می‌گوید: در این مراسم که یک هفته مانده به محرم انجام می‌شود، چهار مناره مشهور در شهر توسط سادات بزرگ هر محله با آداب خاص عزاداری، مشکی‌پوش می‌شوند.
وی اضافه می‌کند: در این مراسم دیدنی با مشکی‌پوش شدن این چهارمناره، شهر رنگ عزا به خود می‌گیرد به طوری که مردم بی‌اختیار با مشکی‌پوش شدن این مناره‌ها خود را آماده برای عزاداری ماه محرم می‌کنند.
وی این مناره‌ها را شامل مناره‌های مسجد آقا در محله دروازه میدان، مسجدگلکاران، مسجدجامع مرکز شهر و مناره‌های حرم مطهر امامزاده احمد(ع)، نام می‌برد.
جوش دور
اکرمی، "جوش دور" را یکی دیگر از آیین‌های محرم در ابرکوه ذکر و در این باره تصریح می‌کند: بعد از پایان مراسم روضه‌خوانی شب اول محرم، افراد جوش دور می‌زدند و در این جوش دور، نوحه‌های مختلفی می‌خواندند که مشهورترین آنها "عَمِّ کِبارم عباس" است.
وی ادامه می‌دهد: در این جوش‌دور، ابتدا عزاداران دست بر شانه یکدیگر گذاشته و با دست دیگر یک ضربه به سینه خود می‌زنند و ضربه دیگر را به قسمت بالای زانوی خود می‌زنند و این نوحه‌ی زیر را می‌خوانند که از گذشته توسط "علی قیومی" خوانده می‌شده است؛
ای شهریارم عباس – ای تاج دارم عباس
بنگر سوی سکینه – عم کِبارم عباس
رفتی که آوری آب – از بهر طفل بی‌تاب
مُردم، مرا تو دریاب – عم کبارم عباس
با ساربان بگویید – کز گریه سکینه
تا بر شتر نبندند – محمل به روز باران
عم کبارم عباس – ای شهریارم عباس
زینب زناله گفتا – با میر ناقه‌داران
راه شترسواران – پر خاک و خون بدیدند اجساد تاج‌داران
رفتی که آوری آب – از بهر طفل بی‌آب
مُردم،مرا تو دریاب – از بهر طفل بی‌آب
مراسم زنجیرزنی
این محقق جوان ابرکوهی در ادامه با اشاره به مراسم زنجیرزنی عزاداران ابرکوهی، این مراسم را نوعی عزاداری بی‌نظیر در سطح جهان شیعه، همراه با تواضع شگفت‌انگیز و پرهیز از هر حرکت خودنمایانه و اجتناب از هر نوع سلیقه شخصی در نوع پوشش می‌داند و می‌گوید: عزاداران در این مراسم همگی با لباس هماهنگ بلند عربی تا روی کفش، حضور می‌یابند.
به گفته‌ی وی، جمعیت چهار هزار نفری در طول خیابان همزمان با بالا آمدن زنجیر دست راست و جلو گذاشتن پای راست و بالعکس و هماهنگ با ریتم طبل و شیپور منحصر به عزاداری شهرستان که این ریتم به ثبت میراث معنوی – ملی کشور نیز رسیده است و نجوای حزن انگیز ذکر "حسین، حسین، ابوالفضل"، هر بیننده‌ای با هر مرام و عقیده‌ای را انگشت به دهان می‌گذارد.
مراسم شدَّه بردن
اکرمی، یکی از مصیبت‌های وارده به اهل بیت امام‌حسین(ع) را غارت پارچه‌ها، دست دوخت‌های حضرت‌زهرا(س) و زیورآلات اهل‌بیت (ع) در واقعه عاشورا بیان می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: در شهرستان ابرکوه برای نمایش این مصیبت، پارچه‌های رنگارنگ بر شَدهِ‌ای آویخته می‌شود تا نشانه‌ای از دست‌بافته‌های حضرت‌زهرا(س)و پارچه‌های غارت‌شده از خیمه‌های اهل بیت امام حسین(ع) در روز عاشورا باشد.
اکرمی تاکید می‌کند: شَدِّه با علم، توغ و علم رخت‌پوش کاملاً تفاوت دارد و خاص شهرستان ابرکوه اس و حرکت شدّه صرفاً مربوط به صبح عاشوراست.
وی عنوان می‌کند: کثرت و نظم شدّه‌ها به عنوان طلایه‌دار هیات و صف منظم و ستونی در طول عزاداران، معنویت خاصی به هیات‌ها می‌دهد و در واقع شدّه، عَلَم عزای عاشوراست.
پامنبری
اکرمی می‌گوید" پامنبری نیز مراسمی است که در آن روضه‌خوان‌هایی که واعظ نبودند و کمتر شهرت دارند، با حضور در پای منبر، مجلس را گرم و مردم را آماده ورود روحانیون واعظ می‌کنند.
وی اضافه می‌کند: در فاصله شروع دو منبر که با تأخیر واعظ مشهور صورت می‌گیرد، ذاکرها ذکر می‌گیرند و مردم بیشتر از این مراسم‌ها بهره می‌جویند و مشغول عزاداری می‌شوند.
به گفته این پژوهشگر فرهنگی، شاخصه این برنامه این است که روحانیون یا واعظان مشهور که روضه‌خوانی خود در باب هرکدام از اصحاب و یاران امام‌حسین(ع) انجام می‌دهند، پامنبران در شروع مراسم خود نوحه‌سرایی همان یار یا اصحاب امام(ع)را شروع می‌کنند.
شیپور جمع
اکرمی در ادامه به آیین شیپور جمع اشاره می‌کند و در این باره تصریح می‌کند: در اجرای این آیین که در صبح روز هفتم محرم برگزا می‌شود، شیپور زن‌ها بر بام حسینیه یا مسجد می‌روند و برای خبردار کردن عزاداران حسینی و جمع‌شدن آنها برای حرکت هیات به شیپور زدن می‌پردازند.
وی با بیان این که نحوه زدن این نوا نیز کاملاً متفاوت است، اضافه می‌کند: به گونه‌ای که در این نوع نواختن، نوای شیپور به صورت طولانی است و شیپور زن در نواختن می‌گوید:"بدو بیا، بدو بیا، بدو بیا" و این نوا باعث شده تا نواختن متفاوت از دیگر نواخت‌ها شود ولی امروزه تقریباً این آیین رو به فراموشی کامل است.
گفتگوی با آب
این محقق جوان، مراسم گفت‌وگو با آب را مربوط به روز تاسوعا و در عزای حضرت عباس(ع) می‌داند که در آن سه آیین برگزار می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: در این آیین‌ها، کودکانی با لباس‌های عربی سفید‌رنگ با در دست داشتن کوزه‌هایی جلوی هیات حرکت می‌کنند و در ورود به حسینیه مورد نظر جهت عزاداری کنار حوض آب رفته و اشعاری مانند "ما می‌بریم آب‌روان از بهر طفلان حسین(ع)" را می‌خوانند وکوزه‌ها را از آب حوض پر می‌کنند و فریاد ناله و لعن یزید سر می‌دهند.
وی دیگر آیین این مراسم را مربوط به افرادی می‌خواند که نذر می‌کنند که توسط مشک به عزاداران آب بدهند که این عمل "جلوه آب" نام دارد و معمولاً عزاداران برای تبرک جستن از این آب، صف می‌کشند.
اکرمی می‌گوید: در این مراسم که غالباً شب انجام می‌شود، روحانیان در انتهای مراسم روضه‌خوانی خود عمامه را به نشان عزا برزمین می‌گذارند و به سمت حوض آب در حسینیه می‌روند و با آب گفت‌وگو می‌کنند و بیشتر اشعار محتشم کاشانی را می‌خوانند؛
"از آب هم مضایقه کردند کوفیان خوش داشتند حرمت مهمان کربلا
بودند،دیو و دد همه سیراب و می‌مکید خاتم زقحط آب سلیمان کربلا"
کفن‌پوشان شب عاشورا
اکرمی بسیاری از مراسم و برنامه‌های شب عاشورا را متفاوت از دیگر شب‌ها می‌داند و تصریح می‌کند: حرکت هیات غیر از زنجیرزنی و سینه‌زنی،با گروه دیگری از عزاداران همراه است که به کفن‌پوشان شهرت دارند.
وی اضافه می‌کند: این جمعیت که اکثراً از جوانان تشکیل می‌شود، همگی کفن پوشیده و با چوب یا شمشیر در دو صف پیشاپیش هیات حرکت می‌کنند.
به گفته‌ی وی، کفن‌ها همگی از پارچه‌هایی ساده و یکنواخت به دور از تشریفات و تجمل و همچون احرامی با یک شکاف ساده در میانه پارچه دور گردن عزاداران انداخته می‌شود.
مراسم عماری
این محقق شهرستان ابرکوه مراسم عماری را دیگر آیین عزاداری ماه محرم در ابرکوه برمی‌شمارد و در مورد آن می‌گوید: در این مراسم، تعدادی سادات و به خصوص روحانیون سادات، عمامه از سر خود برداشته و به عنوان شال عزا از دور گردن به صورت ضرب‌دری از جلو سینه به پشت کمر می‌بندند و با پای برهنه و کمی کاه یا گل که بر سر می‌ریزند، نوحه‌کنان پشت سر عماری که تابوت نمادین سید الشهدا(ع) است حرکت می‌کنند.
وی خاطرنشان می‌کند: عزاداران مسیر روز عاشورا تا مقصد را در حالی که نوحه می‌خوانند در پشت سر عماری که توسط چهار نفر بر دوش حمل می‌شود، ناله‌کنان و بر سر زنان می‌پیمایند.
وی به بخش‌هایی از نوحه‌ای که در پشت عماری خوانده می‌شود نیز اشاره می کند؛
ظالما دور شو از حسینم – داد حسین کشته شد، وای حسین کشته شد
این گلو تاب خنجر ندارد – داد حسین کشته شد، وای حسین کشته شد
جای زخمی به پیکر ندارد – داد حسین کشته شد، وای حسین کشته شد
من بمیرم مادر ندارد – داد حسین کشته شد، وای حسین کشته شد
و ….
پخت آش امام حسین(ع)
اکرمی در پایان نیز در مورد پخت آش نذری موسوم به امام حسین(ع) در ابرکوه می‌گوید: این آش به عنوان یک مورد نذری از دیرباز در اعتقادات مردم شهرستان نهادینه شده است ولی رونق آش بیشتر در فصول پاییز و زمستان خاصه شب‌های جمعه، ایام تعطیل، اعیاد و عزاداری‌هاست.
وی ادامه می‌دهد: آش امام‌حسین(ع) درگذشته، غذای یک وعده مردم محسوب می‌شد و در مراسم پخت آش با شامی که مشهور به آبگوشت آلو قیسی است، از مدعوین پذیرایی می‌شد و زمان توزیع آش از اذان صبح به بعد بود که فرزندان و اقوام بانی دیگ، آش را برای مردم محل می‌بردند اما حدود سی‌سال است که مردم با ظرف‌هایی متناسب با نیاز و عائله خود برای گرفتن آش اقدام می‌کنند.ایسنا
بخش نظردهی بسته شده است..