طرح جامع خطرپذیری خشکسالی در یزد

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی یزدی نیوز«محمد اکرامی» که دارای مدرک کارشناسی ارشد مهندسی آبخیزداری است، حدود ۶ سال است که در حوزه مدیریت خشکسالی و کم آبی فعالیت می‌کند و تاکنون طرح‌های پژوهشی، اختراع و مقالات متعددی را در این زمینه ارائه کرده و اکنون به عنوان پژوهشگر مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی استان مشغول کار است. درخشش وی در کشور ناشی از طرح موضوع «بررسی تأثیر خشکسالی اقلیمی بر شدت و تاخیر زمانی خشکسالی هیدرولوژیکی با استفاده از شاخص جی.آر.آی» در قالب پایان‌نامه دانشجویی بود. در ادامه گفت‌وگوی این پژوهشگر و مخترع برتر یزدی را با هم می‌‌خوانیم.

    درباره طرح «بررسی تاثیر خشکسالی اقلیمی بر شدت و تاخیر زمانی خشکسالی هیدرولوژیکی با استفاده از شاخص جی.آر.آی» و کاربرد آن در مدیریت مصرف آب توضیح دهید؟

این طرح مطالعاتی که در محدوده دشت یزد- اردکان مورد مطالعه و پژوهش قرار گرفته است نشان داد که بین وقوع خشکسالی اقلیمی و هیدرولوژیکی در مقیاس سالانه، تاخیر زمانی قابل ملاحظه‌ای وجود دارد. بر اساس دستاوردهای این کار پژوهشی، آسیب‌پذیری ناشی از خشکسالی در مناطقی که از نظر ژئومورفولوژی جزو مناطق مرتفع و کوهستانی به شمار می‌روند، نسبت به مناطق دشتی، به دلیل عمق کم رسوبات، بافت خاک درشت دانه‌تر و هوابین بودن منابع آبی، شدیدتر است. به این ترتیب شیوه مدیریت ریسک و بحران خشکسالی در مناطق مختلف باید متفاوت باشد، هر چند که ممکن است این دو محدوده یعنی مناطق کوهستانی و دشتی در یک استان، شهرستان یا حتی در یک دهستان قرار داشته باشد.

    هدف شما از انجام این کار پژوهشی چه بود و این کار پژوهشی چه دستاوردی به همراه داشت؟

فناوری مذکور برای کاهش مصرف آب و مقاوم‌سازی درختان باغی و فضای سبز مناطق خشک به تنش‌های کم آبی، خشکی و خشکسالی کاربرد دارد.

    ارزیابی شما از شدت و تاثیر خشکسالی‌ که استان را درگیر کرده است، چیست؟

همان‌طور که می‌دانیم خشکسالی در هر اقلیمی، ممکن است اتفاق بیفتد و نشان دهنده انحراف از شرایط متوسط یا عادی بارش است. در دهه‌های اخیر در بین حوادث طبیعی که جوامع انسانی را تحت تاثیر قرار داده است، فراوانی پدیده خشکسالی از نظر شدت، مدت، وسعت، تلفات جانی، خسارات اقتصادی و اثرات اجتماعی درازمدت بر جامعه بیشتر از سایر بلایای طبیعی بوده است. این پدیده به تدریج و در یک دوره زمانی نسبتا طولانی عمل کرده و اثرات آن ممکن است پس از چند سال و با تاخیر بیشتری نسبت به سایر حوادث طبیعی ظاهر شود.
بنا بر گزارش مرکز مدیریت خشکسالی کشاورزی، در ۴۰ سال گذشته ۲۷ پدیده خشکسالی در کشور اتفاق افتاده که بر این اساس باید خشکسالی را جزو لاینفک اقلیم کشور در نظر بگیریم و آن را به‌عنوان یک واقعیت در کنار بخش کشاورزی پذیرا باشیم.

    با توجه به اقدامات پژوهشی برای مدیریت کم‌آبی و خشکسالی در استان، بهترین راهکار مقابله با خشکسالی و  کم‌آبی را عنوان کنید.

سابقه تاریخی رخداد پدیده خشکسالی در استان نشانگر این مطلب است که هر چند سال یکبار اهالی این مرز و بوم شاهد وقوع این پدیده زیانبار هستند، لذا توجه به مقوله خشکسالی در این استان باید فراتر از بحث مدیریت بحران و ریسک خشکسالی باشد. دولت‌های جهان روش‌های متعددی را برای مقابله و کاهش خسارات بلایای طبیعی از جمله خشکسالی در پیش می‌گیرند، بررسی‌ها نشان می‌دهد بهترین روش مدیریت خشکسالی، سیستم مدیریتی جامع‌نگر خشکسالی است. این شیوه مدیریتی که کم هزینه و به‌هنگام است، آمادگی برای سازگاری با خشکسالی پیش از وقوع و گسترش آن را مورد نظر قرار می‌دهد و برخلاف مدیریت بحران، اقدامات گسترده‌ای قبل از وقوع خشکسالی انجام می‌شود و به این ترتیب غافلگیری به حداقل ممکن می‌رسد.

    چطور می‌شود این شیوه مدیریتی را در استان اجرا کرد؟

لازمه این سیستم مدیریتی داشتن اطلاعات کافی از قسمت‌های مختلف منطقه و شناخت کافی از خطرها و اثرات زیانبار خشکسالی است. به عنوان مثال همان‌طور که درمان هر بیماری، مستلزم شناخت درست و به موقع آن توسط پزشک معالج است، مدیریت ریسک پدیده پیچیده خشکسالی نیز نیازمند شناخت همه جانبه و اطلاع از میزان آسیب‌پذیری منطقه است. به این ترتیب واکنش‌ها و تصمیم‌گیری‌های مناسبی را برای کاهش خطرات و آسیب‌های ناشی از خشکسالی شاهد خواهیم بود. بنابراین تهیه طرح جامع خطرپذیری خشکسالی در استان، اولین گام برای اجرا و پیاده‌سازی مدیریت جامع‌نگر خشکسالی است.