گنج نهفته در بازیافت پسماندهای صنعتی/لزوم مطالعه در مورد پسماندهای صنایع استان

 

البته در حالی مدیریت نامناسب پسماندهای صنعتی در سال‌های اخیر بحران‌های زیادی را در جوامع بشری از جمله ایران به وجود آورده است که این ضایعات بالقوه می‌تواند منبع بزرگی از منابع خام و انرژی باشد که از گورستان‌های دفع زباله بازیافت شود و از نظر اقتصادی هم سودآور باشد اما برای عملی کردن آن به فناوری‌هایی نوینی نیاز هست.

 

از طرفی افزایش پسماندهای صنعتی خطرناک و کمبود قانون‌های لازم برای مدیریت پسماند مشکلات جدی در برخی نقاط ایران به وجود آمده ولی مشکل عمده آن حداقل در استان یزد، نبود اطلاعات کامل از میزان تولید این پسماندها در صنایع استان است.

 

ایسنای یزد نظر به اهمیت این موضوع میزگردی را با عنوان «پسماندهای صنعتی، چالش ‎‎ ها و فرصت ‎‎ ها» با حضور جمعی از مسئولان استان برگزار کرده و به بررسی این مهم پرداخته است.

 

لزوم تعریف عملیاتی برای پسماندها 

 

«سید مسعود عظیمی» مدیر عامل شرکت شهرک ‎‎ های صنعتی استان در این میزگرد بر لزوم تعریف عملیاتی از آلودگی پسماندها تاکید و اظهار کرد: باید دید که آیا پسماندهای یک واحد دامداری در بخش کشاورزی کمتر از یک واحد صنعتی است یا کاشت گیاهی مانند اکالیپتوس تا چه اندازه پسماند برای محیط شهری تولید می‏‏کند و آیا این میزان از پسماند برخی صنایع کمتر است یا بیشتر و چرا به این قبیل پسماندها گاهاً بی‌توجهی می‌‌شود.

 

وی همچنین به آلودگی صوتی به مراتب بالاتر برخی بخش ‎‎ های خدماتی مانند فرودگاه‌ها ‏در مقایسه با اغلب صنایع اشاره کرد و گفت: باید بررسی شود که آلودگی و پسماندهای کمربندی شهر یزد با روزانه ۱۵ هزار تردد بیشتر است یا پسماندهایی که سه هزار واحد صنعتی یزد تولید می‏‏کنند.

 

عظیمی همینطور بر لزوم بررسی اولویت و اهمیت رسیدگی به پسماندهای عفونی بیمارستانی در مقایسه با پسماندهای صنایع در استان نیز تاکید کرد و گفت: البته اولویت‌بندی پسماندهای استان برای کنترل نیازمند انجام  آمایش در این زمینه است چرا که در حال حاضر به دلیل عدم اگاهی کافی در این زمینه، تنها آنچه که به چشم‌مان می‌اید را قضاوت می‌کنیم.

 

صنایع متولی دفع پسماندهای ویژه‌‌شان

 

مدیر عامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان در ادامه ضمن دسته‏بندی پسماندهای صنعتی به دو دسته پسماندهای معمولی و پسماندهای ویژه، تصریح کرد: در حال حاضر پسماندهای معمولی صنایع استان همانند پسماندهای خانگی و سایر پسماندها به صورت معمولی جمع‌آوری و به محل دفن آنها، حمل می‏‏شوند ولی جمع‌آوری و دفع بهداشتی پسماندهای ویژه صنایع بنا بر مفاد ماده ۱۳ قانون به عهده مدیریت واحدها با هماهنگی محیط زیست است.

 

وی با بیان این که ۹۷ درصد از صنایع استان در رده بنگاه‏‏های کوچک و متوسط یا به اصلاح SME هستند، گفت: عمده صنایع نساجی استان در حوزه بافت فعالیت دارند و تعداد زیادی از صنایع شیمیایی فعال استان نیز در حوزه صنایع پاک فعالیت می‏‏کنند به نحوی که گرانول را به محصولات مورد نظر تبدیل می ‎‎ کنند و پسماند ویژه ‎‎ ای ندارند.

 

عظیمی در مورد سه درصد باقی مانده صنایع استان که جزو صنایع بزرگ محسوب می‏‏شوند نیز گفت: قاعدتاً واحدهای بزرگی که در بخش صنعت اقدام به کسب مجوز می‏‏کنند، باید گواهی زیست محیطی حتی برای استقرار واحد و تغییر زون ‎‎ ها برای بهره ‎‎ برداری داشته باشند لذا محیط زیست و سازمان صنعت، معدن و تجارت استان بر فعالیت آنها اشراف دارند.

 

وی با بیان این که در حال حاضر ۵۵۰ واحد در قالب شهرک‏‏های صنعتی استان فعالیت دارند، افزود: ۴۵۰ واحد از این تعداد واحدهای صنعتی و مابقی نیز واحدهای خدماتی و صنفی هستند.

 

مدیر عامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان ادامه داد: از مجموع واحدهای مستقر در شهرک ‎‎ های صنعتی استان تنها پسماند حدود ۱۵ واحد باید تحت نظر باشند و سایر واحدهای بزرگ استان مانند الکتروکویر یزد به شدت پاکیزه و پاک عمل می ‎‎ کنند.

 

پول‌ساز بودن پسماندهای بسیاری از صنایع

 

عظیمی با بیان این که بسیاری از پسماندهای واحدهای صنعتی استان نیز دارای ارزش افزوده و پول‏‏ساز برای این واحدها هستند، در این باره به براده ‎‎ های آهن یا سرباره‏‏های فولادسازی‏‏ها که دارای عناصر با ارزشی هستند یا حتی سرقیچی واحدهای نساجی که قابلیت استفاده در دیگر صنایع دارند، اشاره کرد.

 

وی با اشاره به این که می‏‏توان با هدف گذاری و مدیریت صحیح چالش پسماندهای صنعتی در استان را به فرصتی برای استان تبدیل کرد، در این رابطه تاکید کرد: اگر بتوانیم پسماندهای صنایع را با خلاقیت و نوآوری مدیریت کنیم می‏‏توان از آنها در دیگر چرخه ‎‎ های ارزشمند تولید استفاده کرد.

 

این مسئول با بیان این که همین تفکر باعث شده تا ضایعات بسیاری از صنایع ناب استان به حداقل ممکن برسد، اظهار کرد: البته مشکل اساسی دراین رابطه نیاز به تکنولوژی و هزینه‌های سنگین است که در صورت تامین آنها می‌توان صنایع استان را به سمت صنایع ناب پیش ببریم.

 

وی بر لزوم ایجاد شرکت‌‌هایی برای مدیریت این پسماندها، تحقق این موضوع را برای صنایع و این شرکت‌ها مدلی پولساز حتی برای پسماندهای قلیایی و اسیدی دانست.

 

عظیمی یکی دیگر از الزامات چنین موضوعی را ارائه آموزش‏‏های لازم به صنایع در این حوزه و ایجاد هسته‏های محیط زیستی و کارشناسان حرفه ‎‎ ای ایمنی، سلامت و محیط زیست( HSE ) در بخش صنعت ذکر کرد.

 

عدم نگرانی پسماندهای شهرک‌‌های صنعتی

 

مدیر عامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان با بیان این که خوشبختانه در صنایع مستقر در شهرک‏‏های صنعتی به لحاظ وجود پسماندهای صنعتی نکرانی نداریم و نظارت کامل بر فعالیت آنها وجود دارد، اظهار کرد: خطر جدی پسماندهای صنعتی در استان مربوط به صنایع های ‎‎ ریسک و پراکنده در استان مانند پتروها و تعداد اندکی از فولادی‏‏ها است که موضوع نظارت بر دفع پسماندهای انها را نگران کننده کرده است.

 

وی خاطرنشان کرد: البته در شرایط یحران اقتصادی کنونی نیز باید در رفع این مشکلات به صنایع کمک کرد نه این که مشکلی دیگر را پیش پای آنها گذاشت.

 

مشکل نظارت بر پسماندهای صنایع پراکنده

 

«محمدرضا کوچک‏‏زاده» معاون نظارت و پایش اداره کل محیط زیست استان نیز با اشاره به لزوم اهتمام به پسماندهای خطرناک صنایع، گفت: این پسماندها نه تنها خاک بلکه منابع آبی و هوای استان را آلوده می‏‏کنند لذا باید با جدیت به مسئله کنترل و نظارت بر دفع بهداشتی آنها توجه داشته باشیم.

 

به گفته وی، در حوزه صنایع پراکنده مشکلات بیشتری را به لحاظ پسماندهای صنعتی شاهد هستیم چرا که نظارت مستمر بر این واحدها از توان انسانی محیط زیست خارج است.

 

وی با بیان این که مدیریت پسماندهای ویژه و خطرناک برعهده مدیریت این صنایع محول شده است، معتقد است که باید در گام اول برای کاهش تولید پسماند و استفاده مجدد از آنها در صنایع تلاش شود.

 

طراحی سایت دفن پسماندهای صنعتی

 

کوچک‌زاده در مورد برنامه‌ریزی محیط زیست استان برای دفع پسماندهای خروجی این قبیل صنایع نیز گفت: در همین راستا اداره کل محیط زیست سایتی را برای دفن زباله‏‏های صنعتی طراحی کرده و مطالعات در این خصوص شروع شده است ولی موضوع مهمتر در این رابطه کسب اطلاعات از وضعیت پسماندهای صنعتی استان است تا بتوان برای این سایت برنامه ‎‎ ریزی مناسبی داشت.

 

به گفته وی، البته طرح جمع آوری اطلاعات از وضعیت پسماندهای استان به سازمان صنعت، معدن و تجارت استان واگذار شد ولی به دلیل نبود اهتمام ویژه در این مورد، اجرای این طرح برعهده محیط زیست استان نهاده شد که قرار است با همکاری سازمان جهاددانشگاهی استان به سرانجام برسد.

 

معاون محیط زیست استان در این باره ضمن درخواست همکاری صنایع استان برای دستیابی به اطلاعات صحیح از وضعیت پسماندهای صنعتی، تاکید کرد: مدیران صنایع استان نباید محیط زیست را در مقابل خود بدانند چرا که شناسایی دقیق این مشکلات می ‎‎ تواند منجر به برنامه‏‏ریزی صحیح برای کمک به صنایع جهت رفع این مشکل شود.

 

یزد محروم از طرح جامع پسماندهای صنعتی

 

کوچک‌زاده با اشاره به تهیه طرح جامع پسماند برای زباله‏‏های شهری در استان، بیان کرد: هرچند در قانون برای مدیریت هر یک از انواع پسماندها متولی مشخصی تعریف شده ولی لازم است که برای تمام پسماندهای استان اعم از شهری، بیمارستانی و صنعتی و غیره، یک طرح جامع کلی تهیه شود تا بتواند برنامه ریزی اصولی برای دفع هر کدام از آنها در قالب بسته‏‏ای ایجاد کرد.

 

وی ساماندهی این حوزه را نیازمند همت جمعی و تبدیل آن به یک دغدغه برای تمام مسئولان و شهروندان از طریق فرهنگ‏‏سازی و آموزش دراین حوزه دانست و گفت: این که محور عقدا – مهریز در استان به عنوان محور ممنوعه برای استقرار صنایع آلاینده تعریف شد نیز حاصل همین همت جمعی در استان بود.

 

وی با بیان این که متاسفانه در استان برنامه جامعی در مورد پسماندهای صنعتی وجود ندارد، تاکید کرد: قطعاً استراتژی هر استان را نمی‏‏توان براساس طرح آمایشی کشور به درستی تعریف کرد بلکه باید براساس این اسناد بالادستی برای هر منطقه برنامه‏ریزی مورد نیاز همان منطقه را تدوین کرد لذا تیم برنامه‏‏ریزی استان نیز باید برنامه‏‏ای جدی دراین رابطه داشته باشد.

 

۹۰ درصد پسماندهای صنعتی دورریختنی نیست

 

دکتر «عضنفر میرجلیلی» نائب رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی یزد نیز با اشاره به این که پساب ‎‎ های صنعتی نیز بخشی از پسماندهای صنایع محسوب می‏‏شوند، خواستار اهتمام به این موضوع شد.

 

وی با تاکید بر کنترل پسماندهای گازی خطرناک صنایعی مانند فولاد و لاستیک که موجب آلوگی هوا می‏‏شوند، اظهار کرد: در حال حاضر ۹۰ درصد پسماندهای صنایع دوریختنی نیستند و می‏‏توان این پسماندها حتی پسماندهای ناشی از بخارات برخی صنایع که همراه با یون هستند را مورد بهره ‎‎ برداری مناسب قرار داد و از آنها ارزش افزوده کسب کرد.

 

 میرجلیلی در مورد نظارت بر وضعیت پسماندهای صنایع در استان پیشنهاد کرد که با توجه به بیکاری فارغ‏‏التحصیلان حوزه محیط زیست، از این ظرفیت برای در جهت رفع مشکل بهره گرفته شود.

 

وی همچنین فرهنگ‏‏سازی و توجه دادن صنایع و مردم در مورد مضرات پسماندها را از سوی متولیان فرهنگی و رسانه‏‏های استان مهم دانست و گفت: گفتمان سازی در این رابطه نیز می‏‏تواند باعث پیوند بیشتر مراکز علمی با بخش اجرایی برای مطالعه طرح‏‏های کاربردی در این حوزه شود.

 

میرجلیلی تاکید کرد: قطعاً مطالعات در این حوزه باید دانش محور باشد تا مسئولان موظف باشند تا براساس اسناد موثق مجاب به فعالیت موثر در حوزه‏‏خای مرتبط با این موضوع شوند.

 

محیط زیست همراه مردم است نه در مقابل    

 

البته کوچک‌زاده معاون محیط زیست استان نیز در مورد پیشنهاد بکارگیری نیروی انسانی بیشتر از محل جذب فارغ التحصیلان بخش محیط زیست، اظهار کرد: متاسفانه علی ‎‎ رغم اهمیت حوزه محیط زیست همیشه ضعیف‏‏ترین ساختار نیروی انسانی و اعتباری در بین دستگاه‏‏های اجرایی کشور مربوط به حوزه محیط زیست است لذا امکان جذب نیروی انسانی دراین حوزه بسیار سخت است و تمام تلاش محیط زیست در حال حاضر قدم برداشتن در راستای اهداف بلند سازمان با بهره ‎‎ گیری از امکانات و نیروی انسانی موجود است.

 

وی گفت: اگر رسانه‏‏های ما بتوانند این مفهوم را در جامعه جا بیاندازند که محیط زیست برای خود مردم است و نباید تنها دغدغه ظاهری و شعاری باشد بلکه عمیقاً باید به آن اهتمام داشت، گام بزرگی دراین راستا برداشته خواهد شد.

 

 

 

منبع:ایسنایزد