گذری بر دیدنی های شهرستان بافق

به گزارش یزدی نیوز  شهرستان بافق در فاصله ۱۲۰ کیلومتری جنوب شرقی یزد قرار دارد و وسعت آن ۷۷۰۷ کیلومتر مربع است. شهرستان بافق از بخش «مرکزی» و دهستانهای: سبزدشت، کوشک و مبارکه تشکیل شده است. وجود درختان خرما و معادن غنی در این شهرستان حائز اهمّیّت است.
مسجد جامع بافق
از مساجد دورهی صفویّه است که به همّت «ملّا محمّدباقر» بنا شده است. مسجد در دو قسمت تابستانه و زمستانه با شبستان و بادگیرهای بزرگ و هشتی بزرگ و … ساخته شده است. در وسط صحن مسجد، حیاطی سرسبز دیده میشود که درختانی از خرما در وسط و حجرههایی در اطراف آن قرار دارد.
امامزاده عبداللّه
مورّخان ساختمان امامزاده را متعلّق به قرن پنجم ق. میدانند. کاشیکاری، تزیینات نقّاشی ملّا حسن نقّاشباشی، گچبری، کتیبهها و … از هنرهای به کار گرفته شده در ساختمان این امامزاده است.
صاحبنظران احتمال دادهاند که طرح این ساختمان از روی نقشه و طرحهای معابد قبل از اسلام ساخته شده باشد و بر این نظرند که شباهتی بین این بقعه با آثار قبل از اسلام وجود دارد که به سبک «میتراییسم» شباهت دارد. گرد بودن گنبد این بنا از نظر معماری در دنیا کمنظیر است و نمای آن، زیبایی و شکوه خاصّی دارد.
خانه ی وحشی بافقی
این بنای تاریخی، خانه ای است منسوب به وحشی بافقی، شاعر نامی قرن دهم که در جنب مسجد جامع کبیر بافق قرار دارد. خانهای است محقّر با مساحت ۱۲۰ متر مربع که از مصالح خشت و گل بنا شده است. این خانه شش اتاق کوچک دارد که به صورت چهار فصل بنا شدهاند و ایوان بزرگ آن جلوهی خاصّی به خانه بخشیده است. خانهی وحشی بافقی دارای یک زیرزمین نیز هست که در گذشته، به عنوان خنکجا به کار میرفته و نیز دسترسی به آب روانی را که در آن جاری بوده میسّر میساخته است. در حال حاضر، نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان بافق در این بنا فعّالیّت اداری دارد.
تپه های براریگ بافق
شامل تپه های شن روان با وسعت زیاد است که از مناطق دیدنی این شهرستان است. همین ریگهای روان، امروزه تپه های دیدنی را در روستای حسنآباد، جادهی قطرم و دهستان مبارکه به وجود آورده است.
نخلستان
نخلستانها از جاذبه های زیبا و دیدنی این شهرستان میباشد که مناطق بسیار زیادی را در بر گرفته است و شهرستان بافق یکی از مناطق خرماخیز کشور محسوب میشود. اغلب درختان خرما به صورت تودهای و خودرو رشد نمودهاند.
قلعه ی باقرآباد
این قلعه به دستور «عبدالرّحیم خان بافقی» در سال ۱۲۲۵ ق. در سه مرحله ساخته شده و مصالح به کار رفته در آن منحصر به خشت و گل است. قلعه دارای ۴۵ اتاق در اندازهها و ابعاد متفاوت است.
برج شمالی با ارتفاع ۸ متر در دو طبقه، و برج جنوبی با ارتفاع ۱۱ متر در ۲ طبقه و به صورت ۸ ضلعی بنا شده است. در روستای باقرآباد، آثار تاریخی دیگری همچون دنگخانه، آسیاب گاوی و برج تاریخی نیز وجود دارد.
چنار باجگان
درخت کهنسال چنار با عمری حدود ۱۰۰۰ سال در منطقه ی باجگان قرار گرفته است. ارتفاع این درخت حدود ۳۴ متر است و از عناصر طبیعی بینظیر است که تاریخی کهن نیز دارد.
ارگ عبدالرّضا خان بافقی
قلعهای است عظیم با سه برج به ارتفاع ۱۲ متر که از مصالح خشت و گل ساخته شده و قدمت آن به اوایل دوره قاجار میرسد. این قلعه که اکنون در بلوار امام علی (ع) بافق قرار دارد، متاسفانه قسمتهای زیادی از دیوارهای آن بر اثر گذشت زمان تخریب گردیده و تنها سه برج آن باقی مانده است.
برجها دارای ۳ طبقه و ۳۶ پله و سطح مقطع طبقهی اول به کل دایره و طبقهی دوم به شکل ۶ ضلعی میباشد. ارگ عبدالرضا خان دارای دیوارهایی با ارتفاع ۷ متر و ضخامت ۵/۱ متر بوده که قسمتی از این دیوارها هنوز باقی مانده است. «عبدالرضا خان» فرزند «محمد تقی خان بافقی» حاکم یزد این ارگ را که فضای بسیار وسیعی را از محله قلعه تا نزدیک به امامزاده عبدالله را در بر میگرفته را جهت پایگاهی برای مخالفت خود با پادشاه وقت که فتحعلی شاه قاجار بود، ساخته است.
روستای قُطرُم
روستایی است در فاصلهی ۴۶ کیلومتری شهرستان بافق که در منطقهای کوهستانی واقع شده و دارای کوچههایی مسقّف با چوبهای درختان است و ساختمانهای آن از سنگ و گل به صورت پلکان در دامنهی کوه بنا شده است. از خصوصیّات این روستا، تفاوت چشمگیر دمایی آن است که موجب شده درختان مناطق گرمسیری همچون خرما در کنار درختان مناطق سردسیر همچون گردو رشد کند.
قلعه ی شهرآباد
قلعهی شهرآباد با مساحت ۹۰۰ متر مربع در قسمت شمال شرقی شهرستان بافق قرار دارد و مصالح به کار رفته در آن خشت و گل میباشد. این قلعه که متعلق به دورهی قاجاریه است، به دستور رستم از زرتشتیان یزد ساخته شد و به فرزندش شهریار واگذار گردیده که به همین علت به نام قلعهی شهرآباد مشهور است و اکنون در بلوار انقلاب استان بافق روبروی برج قلعه، ساختمان قدیمی و مخروبهای قرار دارد به نام توحیده (محضریه) که در گذشته معبدگاه زرتشتیان بوده است. این قلعه دارای یک برج با ۱۶ جایگاه تیراندازی و یک سنگانداز بالای در ورودی قلعه میباشد. در زیر برج قلعه، یک هشتی با پوشش گنبدی شکل قرار دارد که به عنوان خنک جا از آن استفاده میشده است. در داخل قلعه ۱۴ اتاق با نظم خاصی دیده میشود که محل زندگی مالکان و رعایا بوده است. از خصوصیات دیگر آن وجود راهروها و ایوانهای متعدد و بزرگی است که برای فصل گرم تابستان از آن استفاده میشده که متاسفانه ایوانهای آن بر اثر گذشت زمان تخریب گردیده است.
برج مبارکه
برج مبارکه برجی است مدورر که در فاصله ۳ کیلومتری شهرستان بافق و در روستای مبارکه قرار دارد. این بنا به ارتفاع ۷ متر با مصالح خشت و گل ساخته شده است و دارای دو طبقه به قطر ۵ متر میباشد و متعلق به دورهی قاجاریه است. در کنار برج تاریخی مبارکه، آبانبار و ساباط بزرگی قرار داشته است که متاسفانه ساباط آن که در آن زمان خنک جای مردم بوده، تخریب شده و تنها آبانبار آن باقی مانده است که تا چند سال پیش هنوز رهگذران از آب آن استفاده میکردند. این برج در میان انبوهی از نخلها قرار دارد که زیبایی آن را دو چندان نموده است. برج مبارکه در دو طبقه بنا گردیده است و دارای تعداد زیادی تیرانداز میباشد که مردم در گذشته جهت حفظ جان و مال خود از آن استفاده میکردند و بیشتر جنبه دفاعی داشته است.
حمّام کاکامیر
حمّام مذکور دارای چهار هشتی با معماری خاص خود نمادی از سبک معماری گذشته و دورهی زندیه است که با مصالح آجر و ساروج ساخته شده است. ورودی حمّام با ۱۳ پله به صورت مدور به هشتی وارد میشود که دارای جوی آب میباشد و به عنوان خنک جا مورد استفاده قرار میگرفته است. از داخل هشتی راهرویی باریک وجود دارد که یکی از این راهروها به رختکن و از آنجا به داخل حمّام میرود. نور و روشنایی حمّام از جام خانه که در سقف حمّام تعبیه شده، تأمین میشده است و در قسمت انتهایی حمّام یک هشتی بسیار زیبا بنا شده که به حمّام کوچک معروف است. از خصوصیات این حمّام گاورو، تون، خزینه، قسمت شاهنشین و … میباشد. آب حمّام در گذشته از آبانباری که در پشت حمّام قرار دارد و به همین نام مشهور است تامین میشده است. این بنا اکنون در خیابان شیخ محمدتقی (کوچه کاکامیر) واقع شده است.
آسیاب گاوی
این آسیاب در سال ۱۳۰۵ هجری شمسی به مدت ۶ ماه و به دستور «میرمهدی خان صدریه» که شخصی خیّر و ثروتمند بود ساخته شد. قبل از احداث این آسیاب، مردم روستا گندم خود را با آسیاب دستی آرد میکردند. این بنا دارای مساحت ۱۵۰ متر مربع و در قسمت جنوبی روستای باقرآباد قرار دارد. نقشه (پلان) آسیاب به صورت هشت ضلعی و با رواقهای متعددی بنا شده که این رواقها محل استراحت افراد و همچنین قرار گرفتن گندم و آردها بوده است. در قسمت صحن اصلی سکویی با چرخ دنده چوبی بزرگ، سنگ بزرگ آسیاب، محور چوبی و … به صورت ماهرانهای ساخته شده که برای نرم کردن گندم از آن استفاده میکردند. در گذشته چرخیدن گاو به دور این سکو باعث میگردید که سنگ آسیاب به حرکت درآید. در اطراف این صحن ۲ اتاق نیز قرار دارد که یکی از اتاقها محل زندگی آسیابان و دیگری محل نگهداری گاو میباشد. نکته جالب اینکه آسیاب هنوز شکل اولیه خود را حفظ نموده است و با کمی هزینه میتوان آن را مورد استفاده قرار داد. این آسیاب در سال ۱۳۸۳ ه.ش توسط میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مرمت گردید.
میدان خان بافق
این بنای زیبا و دیدنی متعلق به دورهی زندیه – قاجاریه بوده، در مسیر آستانه متبرکه امامزاده عبدالله (ع) و مسجد جامع در وسط شهر بافق واقع شده است. این مکان در بافت قدیم شهر قرار دارد و در گذشته از نظر اقتصادی و اجتماعی دارای اهمیت زیادی بوده است. این بنا از مصالح خشت و گل و با نمای آجری ساخته شده و دکانهایی کوچک و بزرگ، با رواقهای متعدد دور تا دور این مکان را فرا گرفته است. در گذشته صدای چکش مسگران و آهنگران، جلوهی خاصی به این مکان میبخشیده و کرباسبافی، گیوهدوزی، پنبهزنی و … نیز به رونق این بازار افزوده بود. در وسط این بنا حوض آبی با درختانی از خرما قرار دارد که زیبایی آن را دو چندان نموده است. در مجاورت میدان خان، بناهای باارزشی به چشم میخورد که نشان از اهمیت و ارزش این مکان تاریخی دارد که میتوان به وجود کاروانسرا، آبانبار، مسجد جامع و … اشاره نمود.
کاروانسرای میدان خان
این کاروانسرا در بافت قدیم شهر در مجاورت میدان خان قرار گرفته و دارای مساحتی در حدود ۵۲۰ متر مربع میباشد. در این کاروانسرا اتاقهایی محقّر با اندازههای متفاوت به چشم میخورد که در اطراف حیاط مرکزی کاروانسرا قرار گرفته اند به وسیله راهروهایی به هم مرتبط هستند که در گذشته محل بارانداز و تجارت کاروانیان بوده است. از زیباییهای این بنا که متعلق به دورهی زندیه – قاجاریه است، راهروهایی در دو طرف این کاروانسرا میباشد که در گذشته به عنوان خنکجا و محل ورود افراد به کاروانسرا استفاده میشده است. این بنا از مصالح خشت و گل و با نماسازی آجر به صورت خفته و راسته ساخته شده و سبک ساخت آن بیانگر دقت و ظرافت خاص معمارانی هنرمند میباشد.
آبانبار مرحوم حاج محمد تقی تقوی بافقی
این آبانبار در یکی از محلات بافق به نام سر استخر بنا شده است. تاریخچهی این بنا به حدود ۸۰ سال پیش بازمیگردد و شامل مخزن آبانبار، بادگیر، راه پله و مسجد کوچک جنب آن میباشد. آب شرب این آبانبار از قنات رحیم آباد که شیرین ترین آب قناتهای بافق بوده، تغذیه میشده است و بر مدار هفت شبانهروز بوده است. قنات رحیمآباد را «عبدالرّحیم خان» از خوانین بافق تأسیس نموده است. خزینهی این آبانبار با آجر و ساروج و بادگیر آن از مصالح خشت و گل ساخته شده است. سردر ورودی آبانبار با آجر فرش به صورت خاصی تزیین داده شده است و در حال حاضر این مکان به عنوان زورخانه از پهلوان عسکر استفاده میشود.
بقعه ی پیرمراد
این بقعه در اوایل سلطنت پهلوی دوم توسط خانم «باقری» همسر «رضا علی صفایی» ساخته شده است و علت آن هم ارادتی بود که نامبرده به پیرمراد داشت. داخل بقعه محجر بسیار کوچکی بر سر مزار آن بزرگوار نهاده شده است. بارگاه او مورد توجه و زیارت مردم شهر میباشد. بنای مذکور با مصالح خشت و گل با ستونهای محکم و استوار ساخته شده که از ویژگیهای معماری بومی این دیار میباشد. بر سر مزار آن سنگ مستطیل شکل و کوچکی دیده میشود که با خط نستعلیق تاریخ وفات به صورت زیر حکاکی شده است.
«مرحوم محمدعلی ابن شاه حاجی حسین فخرالد… فی شهر جمادی الاول سنه ۹۸۱»
حسینیه ی حوض بازو
در ابتدای ورودی میدان خان در بافت اصلی و قدیمی شهر قرار دارد و ایام ماه محرم و صفر مراسم سوگواری و روضهخوانی اباعبدالله حسین (ع) در آن برگزار میگردد. سطح مقطع حسینیه به شکل چهار ضلعی و ورودی و خروجی حسینیه نیز در یک راستا میباشد. حیاط مرکزی دارای ۱۰ صفحه در دورتادور میباشد که سقف ۲ صفه آن به شکل گنبدی و بقیه به صورت محرابی ساخته شده است. طول صفهها ۴ متر و ارتفاع آنها ۵ متر میباشد. عمدهی مصالح به کار رفته در این بنای قاجاری خشت و گل بوده و در نمای بیرونی صفحهها تزیینات زیبای آجرکاری به صورت حصیری دیده میشود. در کنار حسینیه حوض باز قرار دارد که در ورودی آن در سمت چپ حسینیه و در زیر ساباطی قرار گرفته است. قدیم در سمت بالای ایوان خروجی حسینیه پستخانه یا تلگرافخانه بود که به وسیله مورسنما کارهای مخابراتی انجام میگرفت.