قدم زدن در تاریخ شهر یزد را تجربه کنید

محمدیاسین دهقان

استان دارای ۱۰ شهرستان است که هر‌کدام جذابیت‌های تاریخی و طبیعی بسیاری دارند که قطعا برای گردشگران به‌ویژه گردشگران نوروزی جذاب خواهد بود و این روزها متولیان این مکان‌ها خود را آماده ارائه خدمات به گردشگران نوروزی می‌کنند.
قلعه‌ها، کاروانسراها، آب انبارها، خانه‌های قدیمی، باغ‌ها، درختان کهنسال، کویرهای بکر، چشمه‌های طبیعی و دیگر جاذبه‌هایی از این دست، فرصت مناسبی را برای بازدید در ایام نوروز فراهم آورده است. برخی از این جاذبه‌ها حتی برای شهروندان استان هم آشنا نیست از این رو ایام نوروز بهترین فرصت برای آشنایی بیشتر با جاذبه‌های استانی و بازدید از آنهاست.

قدم زدن در تاریخ شهر یزد
شهر یزد یکی از معدود شهرهای تاریخی است که بافت تاریخی آن با مساحتی حدود ۷۴۴ هکتار در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. این بافت جذاب‌ترین جاذبه تاریخی استان برای گردشگران داخلی و خارجی است که در شرف ثبت جهانی است. این بافت تاریخی گنجینه‌ای از هنر، فرهنگ و تمدن ایرانی- اسلامی به ویژه از دوران ایلخانی است که از جمله بقایای آن می‌توان به بناهای مذهبی، مساجد، بقاع، حسینیه‌ها، اماکن و زیارتگاه‌های زرتشتیان، خانه‌های تاریخی، آب انبارها، باغ‌های تاریخی ایرانی، بادگیرها، بازارچه‌ها و مسیر قنوات اشاره کرد. مسجد جامع کبیر، بقعه دوازده امام، مجموعه تاریخی امیرچخماق، بازارهای سنتی، باغ جهانی دولت‌آباد، آتشکده زرتشتیان، دخمه زرتشتیان و آب انبار رستم گیو، از جاذبه‌های شهر یزد است.

سرو کهنسال ابرکوه
شهرستان ابرکوه از شهرستــان‌های گردشگرپذیر استان است که دارای جاذبه‌های تاریخی و طبیعی بسیاری است. از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی این شهرستان می‌توان، گنبد عالی را نام برد. این بنا یکی از برج‌های آرامگاهی سنگی دوره‌ دیلمیان است که بر بالای تپّه‌ای واقع شده و ارتفاع و بلندای برج ۲۲ متر و ضخامت دیوار گنبد آن ۲ متر است.  قلعه شهرسب یکی دیگر از جاذبه‌های این شهرستان است که از معدود قلعه‌های استان است که معماری آن نسبتاً سالم مانده است. ارگ شهرسب با ۱۷ هزار متر مربع مساحت از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری این شهرستان محسوب می‌شود.  خانه آقازاده نیز یکی از شاهکارهای معماری این شهرستان است که در مساحتی بالغ بر ۸۵۱ متر مربع با طرح حیاط مرکزی است که از دوره قاجاریه به یادگار مانده است. سرو ابرکوه از جاذبه‌های طبیعی این شهرستان است که پیرترین موجود زنده کره زمین لقب گرفته است.

بافت تاریخی منحصر به فرد اردکان
شهرستان اردکان را هم می‌توان یکی از شهرستان‌های تاریخی استان نام برد که مهم‌ترین جاذبه گردشگری آن بافت تاریخی شهر اردکان است. بافت تاریخی داخل حصار اردکان یکی از بزرگ‌ترین بافت‌های خشتی استان یزد است که مساحتی بالغ بر ۵۰‌هکتار دارد.  این بافت دارای ۱۲‌محله و ۱۲‌دروازه بوده است که تنها ۴ برج از آن دروازه‌ها باقی مانده است. از شاخصه‌های بافت تاریخی اردکان بازار، مساجد تاریخی، آب‌انبارها، حمام‌های فراوان و خانه‌هایی است که فضای بهشت‌گونه آنها انسان را به وجد می‌آورد. از مهم‌ترین آثار تاریخی و طبیعی شهر اردکان می‌توان به چک چک یا پیرسبز اشاره کرد. این زیارتگاه که در ۶۸ کیلومتری شمال غرب شهر یزد، در دامنه کوهی به همین نام در شهرستان اردکان واقع شده، مورد احترام زرتشتیان ایران و جهان است و یکی از قطب‌های گردشگری استان محسوب می‌شود. روستای خرانق دیگر جاذبه تاریخی این شهرستان است که به «زادگاه خورشید» ملقب است و آثار تاریخی چند هزار ساله‌ای را در خود جای داده است که مهم‌ترین آنها قلعه، منار جنبان، پل آبراه، مشهدک، مقبره بابا خادم، مسجد جامع و آسیاب است. شهر عقدا نیز از دیگر شهرهای پرجاذبه در شهرستان اردکان است که دارای جاذبه‌های تاریخی و طبیعی بسیاری برای گردشگران است و دروازه استان یزد تلقی می‌شود. آب انبارهای احمد آباد اردکان هم یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی شهرستان اردکان است که از دوره قاجار به یادگار مانده است.

طبیعت زیبای شهرستان خاتم
شهرستان خاتم طبیعت بکر و زیبایی دارد. تنها محدوده جنگلی استان به نام جنگل باغ شادی در این شهرستان قرار دارد و همین طبیعت زیبا، جمعیت حیات وحش منطقه را متنوع کرده است. از مهم‌ترین آثار جذاب این شهرستان می‌توان به سرچشمه «نهر مسیح» در ۵ کیلومتری جنوب شرق شهر هرات اشاره کرد. پارک جنگلی سرچشمه در مجاورت آن از تفرجگاه‌های زیبا، جذاب و حیرت‌انگیز استان کویری یزد است. جنگل شادی با وسعت ۹ هزار هکتار، از جنگل‌های زاگرسی و تنها منطقه جنگلی استان و مهم‌ترین جاذبه‌ طبیعی این شهرستان محسوب می‌شود.

رودخانه شور بهاباد
شهرستان بهاباد هم دارای جاذبه‌‌های بسیــاری است. رودخانه شور این شهرستان هم که در طول سال آب در آن جاری است، جذابیت ویژه‌ای برای این شهرستان ایجاد کرده است به طوری که در مسیر عبور خود به سمت کویر، اکوسیستمی جالب و دیدنی خلق کرده است.  روستای تاریخی آسفیج از روستاهای نمونه و هدف گردشگری است که دارای مزارع سرسبز، باغ‌های منحصر به فرد، آبشارها و جویبارهایی است که آن را به باغ بزرگی تبدیل کرده است. درخت چنار ۳ هزار ساله، درخت بنه کهنسال، چشمه‌های آب، کوه ۳ سر، کوه حسن کل و کوه موم، درختان بادام کوهی و سرو وحشی کمکوییه نیز از جاذبه‌های این شهرستان هستند. قطعا بازدید از موزه علوم طبیعی این شهرستان نیز با داشتن نمونه‌های بسیار متنوع و زیبا در بخش‌های سنگ و فسیل، جانورشناسی، گیاه شناسی و بخش میکروسکوپی برای بسیاری از گردشگران جذاب خواهد بود.

کویر نوردی در بافق
کویر، مهم‌ترین ویژگی شهرستان بافق است. بیابــــان‌گردی در کویــرهای بکر و رمــــل‌های این شهرستان به ویژه در اطــراف روستای صادق‌آباد برای بسیاری از گردشگران جذاب است. اما این شهرستان هم آثاری باقیمانده از دوره‌های قبل دارد که از جمله آنها می‌توان به میدان خان و خانه وحشی بافقی اشاره کرد. نخلستان‌های باقرآباد از جاذبه‌های زیبا و دیدنی این شهرستان است که بیشتر درختان خرما به صورت توده‌ای و خودرو رشد کرده‌اند. تل ماسه‌ها و تپه‌های ریگی منحصر به فرد روستای صادق آباد بافق با وسعت بیش از ۱۵۰۰ هکتار و ارتفاع بیش از ۵۰ متر در فاصله ۱۷‌کیلومتری بافق از پدیده‌های منحصر به‌فرد طبیعی استان است. آستان مقدس امامزاده عبدالله(ع) را می‌توان یکی از ظرفیت‌های گرانقدر گردشگری مذهبی در این شهرستان برشمرد. یکی از جاذبه‌های زیبای این شهرستان، باغ تیتو است که با ۶ هزار مترمربع با پوشش درختان انار و نخل همچنان پابرجاست.

شهر باستانی میبد
میبد  یکى از نمونه‌هاى نادر شهرهاى باستانى ایران به شمار مى‌رود و هرچند بافت سنتى آن گزندهاى فراوان دیده است، امّا هنوز بسیارى از پدیده‌ها و عناصر شهرى قدیم، مانند راه‌هاى باستانى، بناها و تشکیلات وابسته به آن، کهن‌‌دژ، شارستان، بیرونه‌ها و آثار گسترش شهرى و بازمانده بناهاى کهن را مى‌توان در آن تشخیص داد.  کهن‌ترین سند هویت تاریخى و آغاز شهرسازى در سرزمین یزد، «نارین قلعه» میبد است. این کهن دژ همچون پیرى خسته و خاموش سرگذشت سالیان درازِ رنج و آسایش مردمان این دیار را به یاد دارد.  عمده شهرت میبد، سابقه دیرینه آن در تولید صنایع دستی به ویژه ظروف سفالی، چینی و سرامیکی است. زیلوبافی این شهرستان نیز در ایران بی نظیر است که در رونق اقتصادی منطقه نقش بسزایی ایفا می‌کند.  از دیگر بناهای تاریخی این شهرستان می‌توان از مسجد جامع، کاروانسرای شاه عبّاسی، چاپارخانه و یخچال خشتی نام برد.

روستاهای ییلاقی تفت
شهرستــان تفت ییــــلاقــی‌ترین شهرستان استان به حساب می‌آید که روستــــاهای آن مهم‌ترین جاذبه برای گردشگران به شمار می‌آیند. مجموعه بازار و حسینیه شاه ولی مهم‌ترین اثر تاریخی شهر تفت است. باغ صدری با وسعت ۱۳‌هزار متر را هم می‌توان از بناهای شاخص تاریخی این شهرستان نام برد. ارتفات عقابکوه و برفخانه در مرتفع‌ترین قله‌ استان به نام شیرکوه، از دل این شهرستان سر به فلک برداشته‌اند. دامنه شیرکوه روستاهای سرسبز، زیبا و ییلاق‌های بی‌نظیری را در حاشیه کویر به وجود آورده است.

آب انبارهای ۷ بادگیری شهرستان اشکذر
شهرستان اشکذر یکی از شهرستان‌های تاریخی استان است. درباره قدمت تاریخی این شهرستان همین بس که وجه تسمیه آن را «اشک بن زال» از ملوک الطوایف زمان اشکانیان می‌دانند. مجموعه سلطان بندرآباد، آب انبار ۷ بادگیری عصرآباد و حسین‌آباد و مجموعه حجت آباد وزیر، از جمله بناهای تاریخی این شهرستان است. این شهرستان قطب پرورش اسب کشور محسوب می‌شود و عمده باشگاه‌های سوارکاری استان در آن قرار دارد.

سیر تاریخ در شهرستان مهریز
وجود بناهای تاریخی که سیر تحول و دوره‌های معماری را در شهرستان مهریز نشان می‌دهد همه و همه دال بر غنای فرهنگی و پیشینه آباد تاریخی این منطقه است. از مهم‌ترین آثار تاریخی این شهرستان، باغ پهلوانپور یکی از باغ‌های جهانی ایران، مجموعه مهرپادین، کوه ریگ و نقوش تخته سنگ ارنان است. این شهرستان هم روستاهای خوش آب و هوایی دارد که سفر به آنها در روزهای شروع سال جدید و عبور از بین باغ‌های پرشکوه، بسیار جذاب خواهد بود.

آشنایی با صنایع دستی استان
هنرمندان صنایع دستی در جای جای استان، آثار نفیسی را خلق می‌کنند که در نوع خود بی‌نظیر است. از مهم‌ترین صنایع دستی شهرستان‌های مختلف استان هنر نمدمالی در شهرستان ابرکوه، هنر حصر بافی و پادری‌بافی در شهرستان بافق، هنر گلیم‌بافی در شهرستان خاتم و هنر خورجین‌بافی در شهرستان اشکذر است. هنر گیوه‌چینی و چاقو سازی در شهرستان مهریز، هنر سفالگری، زیلوبافی و کاربافی در شهرستان میبد، و هنر دارایی بافی، ترمه‌بافی، احرامی‌بافی، چلنگری، ساخت زیورآلات سنتی و کاشی‌سازی در شهرستان یزد هم از دیگر هنرهای صنایع دستی استان به شمار می‌آید.