فناوری ساخت بادگیرها جهانی می شود

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی یزدی نیوز امیرترقی نژاد در هفته نامه پرگار نوشته است:به طوریکه معاون گردشگری اداره کل سازمان میراث فرهنگی استان یزد گفته است: "فناوری ساخت بادگیرها به یونسکو ارسال شده و درحال بررسی است تا در سال آتی میلادی بعنوان یک اثر معنوی به ثبت این سازمان علمی و فرهنگی برسد."

به گفته مدیران سازمان میراث فرهنگی پرونده بادگیر به شکل کامل و مفصلی آماده و به یونسکو تحویل داده شده و به‌عنوان یکی از گزینه‌های پیشنهادی ایران برای ثبت جهانی در سال ٢٠١٥ مطرح خواهد شد واین پرونده بدون هیچ مشکلی به ‌عنوان یک اثر در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت برسد. این پرونده هم‌ اکنون در فهرست پرونده‌های دریافت ‌شده یونسکو ثبت شده و در فهرست انتظار برای بررسی قرار گرفته است.بر این اساس ،هر کشور دیگری که بعد از این برای ثبت پرونده بادگیر اقدام کند موفق نخواهد شد.

 بنابراین گزارش،پرونده بادگیرهاهمزمان با تعطیلات عیدنوروز امسال با تلاش اداره کل دفتر ثبت آثار سازمان میراث فرهنگی تکمیل شد و پیش از تاریخ ١٠فروردین به یونسکو ارسال شد. مسعود سلطانی‌ فررئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری ایران اواخر سال ۹۲ بود که دستور تهیه پرونده ثبت جهانی فناوری بادگیرهای ایرانی را در شهر یزد صادر کرد.

به اعتقاد فعالان حوزه میراث فرهنگی،موضوع ثبت جهانی بادگیرهای ایرانی از این منظر اهمیت دارد که برخی کشورهای عربی به تقلید از بادگیرهای ایرانی، به ایجاد ساختمان‌ های بادگیر دار در شهرهای خود اقدام کرده‌اند ودر تلاش برای ثبت جهانی بادگیرهای ایران در فهرست جهانی یونسکو به نام خود هستند که این اقدام موجب اعتراض بسیاری از دوستداران میراث فرهنگی ایران و متخصصان شد. شاید برای همین هم بود که دوستداران میراث فرهنگی یزد نخستین قدم برای ثبت جهانی فناوری بادگیرها را برداشتند.

چرا بادگیرها یزد شهرت جهانی دارند؟

توجه به شرایط اقلیمی و زیست محیطی یزد، از شاخص ترین نشانه های این شهر که منظر عمومی آن را از دیگر شهرهای کشور متمایز می‌سازد، می ‌توان به بادگیرهای متنوع آن اشاره کرد. اولین بادگیر ها در تاریخ جهان در منطقه یزد خودنمایی کردند.سیستم کاری بادگیرها به این نحو می باشد که هوای جاری بیرون از خانه را به داخل خود می کشند و با تشت های آبی که درون آنها تهویه شده ، هوا را خنک و سبک می کنندو به داخل خانه هدایت می کنند.
بادگیرها بخشی از بناه و فضاهای مسکونی شهر یزد در گذشته بوده‌اند که طبیعی‌ترین روش تهویه بنا به شمار می‌رفتند و برحسب سرعت و جهت باد طراحی می‌شدند.

 بناهایی نظیر خانه‌های قدیمی، محراب مساجد و آب انبارهای یزد از جمله نمونه‌هایی دارای بادگیر هستند که در این میان می‌توان به بادگیر خانه آقازاده ابرکوه، بادگیر باغ دولت آباد، بادگیر محراب مسجد ریگ و ملااسماعیل و بادگیرهای آب انبارهای روستای عصر آباد و حسین آباد اشاره کرد که این آب انبارها به دلیل داشتن هفت بادگیر در کشوروجهان منحصر به فرد هستند.

 بادگیر باغ دولت آباد یزد با ۳۳ متر ارتفاع بلندترین بادگیر جهان است. بادگیر ۸ طرفه این باغ باارتفاع بلند در دنیا بی نظیر است.برخی از کارشناسان معتقدند بادگیر خانه ها در یزد نمایانگر تشخص و منزلت اجتماعی صاحبان آنها در گذشته بود؛ این موضوع از طریق ارتفاع و نوع تزئینات آنها مشخص می شود.

مشخص نبودن تعدادبادگیرهای یزد

شهر تاریخی یزد به شهر بادگیرها معروف است و به تحقیق، نسبت به سایر شهرهای مرکزی ایران دارای بیشترین تعداد بادگیر است.اما اگرچه بادگیرها به دلیل تعدد در شهر یزد،‌ این شهر را به شهر بادگیرها معروف کرده است ولی با این همه، آمار دقیقی از تعداد بادگیرهای موجود در این شهر در دست نیست.

درهمین حال،مهندس محسن ذاکری نیا، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان یزدمی گوید:۲۸ بادگیر در سطح استان یزددر دست مرمت و بازسازی است و تا پایان سال نزدیک به ۵۰ بادگیر بازسازی خواهد شد. 

 
وی بیان کرد：هر بادگیر بنا به آسیب های وارده و فرسایش صورت گرفته از یک ماه تا سه ماه مرمت و بازسازی می شود و به همان لحاظ میزان هزینه مرمت از ۲۰ میلیون ریال تا ۵۰۰ میلیون ریال می باشد.

ویژگی های منحصر بفرد فناوری بادگیرها

بادگیر، یک روش ابداعی ایرانی برای ایجاد فضای خنک در داخل منازل گرم کویری است . این دستگاه تهویه مطبوع ، سالیان درازی از روزگاران دور ، فضای زندگی مردم ایران را قابل تحمل کرده است . بادگیرها معمولاً برجک های کوچکی به صورت چهارضلعی یا چند ضلعی های منتظمند که ساختار مثلث در آنها به هیچ وجه دیده نمی شود. بادگیر تشکیل شده است از برجکی تقریباً مرتفع‏تراز جاهای دیگر خانه در روی بام. عموماً بادگیرها بر روی قسمتی از خانه های کویری به نام حوض خانه بنا می شده اند. حوض خانه ایوانی کوچک بوده است که در انتهای اتاق های تابستانی هر عمارت قرار داشته است اتاق های تابستانی تشکیل شده اند از اتاقهایی با ابعاد بزرگ و درهای زیاد .گاهی اوقات تا ۵ در، به دلیل جریان یافتن هوا در آنها که در انتهای آنها حوض خانه بود. حوض خانه به شکل فضای رابط میان حیاط خانه و اتاقهای تابستانی است. در میان این فضا، حوض کوچکی بود و دلیل نامگذاری این فضا نیز به علت وجود این حوض در میان این فضا بود. بادگیرها دقیقاً در بالای این حوض قرار دارند، ولی از طریق منافذی که دارند جریان هوا را به روی آب حوض هدایت می کنند.بادگیرها عموماً از خشت وگل ساخته می شدهاند و برای محکم بودن آنها در مقابل وزش باد از تیرهای چوبی در ساختمان استفاده می شده است.
بادگیر به صورت تزئینی با آجرهای نقشدارهم آراسته می شد.بادگیرها دارای منفذهای ورودی به صورت قوسهای زیبایی بودها ند. نحوهٔ کارکرد بادگیرها به صورت کولرهای آبی امروز کار می‏کرده‏اند، به این صورت که باد از منافذ بادگیر به آن وارد شده و به صورت مجمع به روی حوض آب هدایت می‌شد، پس از برخورد بر روی آب حوض عمل تبخیر انجام می‌گرفت.

عمل تبخیر عملی است گرماگیر که موجب سرد شدن باد وارد شده از دهانه بادگیر می ‌شده است و سپس باد سرد وارد اتاق های تابستانی شده و باعث سرد شدن هوای درون اتاقها می شود. در بعضی از عمارتهای قدیمی که متعلق به افراد ثروتمند بود، حوض خانه فضای دربسته‌ ای بود و اتاقهای تابستانی منافذ و دالانهایی داشت ، مانند کانالهای کولر که باد خنک از این دالانها وارد اتاقهای خانه می‌شد و این امر در صورتی بود که اتاقهای تابستانی تعدد داشت. از استفاده‌های دیگر بادگیرها به عنوان سردکردن فضای سرداب برای نگهداری مواد غذایی و نیز خنک نگهداشتن آبِ آب انبارها بود.

معرفی و مشخصات بادگیرهای یزدی

بادگیرهایی که به شکلی زیبا و هنرمندانه بر بام خانه های یزد جا خوش کرده اند و اگرچه در برخی دیگر از شهرهای فلات مرکزی ایران مانند کرمان، بندرعباس و … نیز می توان بادگیرهای زیبای پشت بام ها را مشاهده کرد اما شهر یزد به عنوان یک شهرتاریخی و دارای بافت سنتی زیبا دارای بیشترین بادگیر در ایران است.

بادگیرها برج‌هایی هستند که برای تهویه بر بام خانه‌ها ساخته می‌شود. بادگیر را همچنین بالای آب انبارها و دهانهٔ معدن‌ها برای تهویه می‌سازند.در خانه‌ها هوای خنک از بادگیر، که نوع ابتدایی تهویه مطبوع به شمار می‌رود، به اتاق‌های طبقهٔ همکف یا زیرزمین‌ها فرستاده می‌شود. بادگیر از عناصر و سمبل‌های معماری ایرانی هستند ولی امروزه در بسیاری از کشورهای خاورمیانه استفاده می شوند.بادگیر معمولاً چهارگوش است و در دیوارهای چهارگانهٔ آن چند سوراخ تعبیه شده‌است. درون بادگیر با تیغه‌ها و جدارهایی که از خشت یا چوب و خشت ساخته شده‌است، به چند بخش تقسیم می‌شود..

بادگیرهای یزد از مظاهر و سمبل های تمدن ایرانی است اما دقیقا معلوم نیست اولین بادگیر در کدام شهر ایران ساخته شده ولی سفرنامه نویسان قرون وسطی بیشتر از بادگیرهای شهرهای کویری و گرم و خشک مانند یزد و گناباد و طبس، کرمان، بم و زاهدان نام برده‌اند کاریز و بادگیر و خانه‌های گنبدی بدون تردید از نمادهای تمدن ایرانی است.اما کهن شهر یزد به شهر بادگیرها معروف است و به تحقیق، نسبت به سایر شهرهای مرکزی ایران دارای بیشترین تعداد بادگیر است. در این شهر، مرتفع‌ترین بادگیر جهان یعنی بادگیر باغ دولت آباد به ارتفاع ۳۳ متر وجود دارد.