منارجنبان خرانق؛ لرزان از ناملایمات روزگار

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی یزدی نیوز روزنامه همشهری نوشت:منارجنبان روستای خرانق که در مرکز قلعه روستا قرار دارد، از نوع آجری و فاقد هر گونه تزئینات کاشی‌کاری و گچ‌بری است.
این سازه که بلندترین بنای روستا است، در واقع برج دیده‌بانی قلعه بوده و پس از ساخته شدن مسجد علاوه بر برج نگهبانی به عنوان مناره مسجد نیز کاربرد داشته است.
منارجنبان خرنق دارای دو راه پله یکی برای عبور موذن و دیگری برای عبور نگهبان بوده است. پله‌های آن طوری ساخته شده‌اند که مؤذن و نگهبان به هنگام بالا و پایین رفتن با یکدیگر برخوردی نداشته باشند.

ویژگی‌های تاریخی منارجنبان
مدیر میراث فرهنگی اردکان درباره منارجنبان تاریخی روستای خرانق گفت: این منار بخشی از قلعه قدیمی خرانق است که دوره‌بندی تاریخی خاصی در بدنه آن نمود دارد.
«محسن میرجانی» با اشاره به قدمت زندگی در روستای خرانق به دوران پیش از تاریخ، افزود: با توجه به تردد کاروان‌های متعدد از این روستا در طول تاریخ از جمله کاروان مشهور امام رضا(ع) از این آبادی، شکل‌گیری روند حفاظتی در بناهای تاریخی این روستا مشهود است.
وی ادامه داد: منارجنبان این قلعه که در سیر تاریخ، تکامل یافته است، برای حفاظت از قلعه و ساکنان آن در قرن پنجم و ششم هجری قمری و در دوره سلجوقی ساخته شده است.
این مسئول تکنیک‌های پر و خالی و دندانه‌موشی‌هایی را که در تزئین این بنا به کار رفته است، موید دوره تاریخی آن دانست.
وی درباره فلسفه وجودی منارجنبان نیز گفت: در آن دوران که کشور در سلطه ترکان قرار داشت، ایستادن افراد به‌خصوص بلد راه در ارتفاع ۳۰‌تا‌40‌متر از سطح زمین و اطلاع‌رسانی از امنیت محیط برای اهالی داخل قلعه بسیار مهم بوده است.
مدیر میراث فرهنگی اردکان افزود: این مناره‌ها با استفاده از مصالح متنوع  و تزئینات چوبی ساخته می‌شدند و در بخش فوقانی آنها، فضایی برای استقرار یک نگهبان و بلد راه وجود داشت.
وی با اشاره به تخریب جان پناه یا محل استقرار نگهبان منارجنبان خرانق گفت: نگهبان و بلد همواره در این محل مستقر شده و فانوس به دست، از قلعه محافظت می‌کرده است.
این مسئول ادامه داد: زمانی که چاپار یا نامه‌رسانی به قلعه نزدیک می‌شده، نگهبان یا بلد ورود وی را به نگهبانان قلعه اعلام می‌کرد تا مجوز ورود یا عدم ورود وی به قلع داده شود.

تکنیک معماری خاص منارجنبان
میرجانی یکی از ویژگی‌های خاص منارجنبان خرانق را تکنیک معماری کار شده در این بنا دانست که همانند منارجنبان اصفهان است و افزود: هنوز تحلیل تکنیکی برای یافتن علت لرزش و جنبش این مناره‌ها در کشور صورت نگرفته است.
وی علت شکل‌گیری این مناره‌های لرزان را استفاده از قابلیت مصالح و همچنین تبحر استاد کار در استفاده از این مصالح عنوان کرد و افزود: یکی از علل اجرای این مناره‌ها به شکل لرزان، به رخ کشیدن توانایی و نبوغ معماران بوده است.
مدیر میراث فرهنگی اردکان افزود: درحال حاضر وضعیت کالبدی و ارگانیک این قلعه چندان مساعد نیست و از این رو چند سالی است که ورودی آن قفل است و فقط در صورت تقاضا امکان بازدید از آن فراهم می‌شود.
وی با اشاره به تعرض غیرقانونی عده‌ای در نوروز امسال به این بنای شاخص تاریخی افزود: این منار در حال حاضر وضعیت نابسامان و ناهنجاری دارد. این در حالی است که یکی از ظرفیت‌های اصلی گردشگری روستای خرانق، این بناست.
این مسئول افزود: روزانه چند تور از گردشگران خارجی برای بازدید از بناهای تاریخی روستای خرانق از جمله منارجنبان به این روستا سفر می‌کنند، در حالی که شکست‌های عمودی و افقی خطرناکی در پیکره بنا ایجاد شده است.

نیاز به مستندنگاری برای مرمت بنا
میرجانی درباره تصمیمات اداره میراث فرهنگی شهرستان برای مرمت این بنای شاخص تاریخی نیز گفت: مرمت این سازه معماری نیاز به مستندنگاری دارد. وی توضیح داد: این بنا در اثر بی‌توجهی دولت قبل به میراث فرهنگی در وضعیت نامناسبی به سر می‌برد و این در حالی است که هنوز نقشه عرصه و حریم قلعه که منار نیز در آن قرار دارد، تهیه نشده است.
مدیر میراث فرهنگی اردکان گفت: قلعه تاریخی خرانق و اجزای آن قابلیت معرفی به سازمان جهانی یونسکو و جهانی شدن را دارد، این در حالی است که شاهد تعرض به این میراث ارزشمند هستیم.
میرجانی با اشاره به اینکه زمان قول دادن و حرف زدن به پایان رسیده و باید به عمل رسید، افزود: مرمت این سازه تاریخی، نیازمند طی مراحل تخصصی و کارشناسی ویژه‌ای است.
وی ادامه داد: برای شروع کار لازم است که این بنا آسیب‌شناسی شود و سپس لزوم مرمت و چگونگی آن، مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
این مسئول گفت: مرمت این بنا نیازمند کار کارگاهی است و این کار باید با نظارت اداره کل میراث فرهنگی استان انجام شود تا کمترین خسارت و تخریب را به دنبال داشته باشد.

۱۰۰ میلیون تومان اعتبار برای قلعه خرانق
به گفته مدیر میراث فرهنگی اردکان، امسال ۱۰۰ میلیون تومان اعتبار برای انجام اقدامات زیرساختی از جمله اندود کردن پشت بام، تقویت معابر و سازه‌های قلعه به بخشداری اختصاص یافته است.
وی با تاکید بر اینکه تزریق قطره‌ چکانی بودجه، برای حفاظت و مرمت این بنا کارساز نیست، ادامه داد: دولت باید در سطح کلان، سیاست‌های خوبی را برای حفاظت از میراث فرهنگی تدوین و به استان‌ها ابلاغ کند.

مکث
ورودی منارجنبان بسته است
بخشدار خرانق با اشاره به استقبال گسترده گردشگران به ویژه گردشگران خارجی از دیدن منارجنبان خرانق، اعتبار اختصاص یافته برای حفاظت و نگهداری از این بنا را کافی نمی‌داند. «مجتبی خالصی» افزود: به دلیل خساراتی که به بنا وارد شده و تخریب‌هایی که صورت گرفته است، ورودی منارجنبان قفل است و تنها در صورت تمایل، امکان بازدید از این بنای تاریخی فراهم می‌شود. وی ادامه داد: طرح‌هایی در چند فاز عملیاتی برای مرمت قلعه تاریخی خرانق و اجزای آن از جمله منارجنبان تدوین شده است. وی عقیده دارد که توسعه صنعت گردشگری در این روستا که با بحران جدی آب مواجه است، بهترین راهکار برای شکوفایی اقتصادی روستا است. این مسئول افزود: تهیه نقشه گردشگری قلعه خرانق در دست تدوین است و در آینده نزدیک برای برنامه‌ریزی به اداره کل میراث فرهنگی استان ارائه خواهد شد.